Tytułowy dom pogrążony w ciemności został podzielony na dwie
części - przeznaczoną dla tych, którzy ustalili reguły, oraz dla tych, którzy
zostali zmuszeni do absolutnego podporządkowania się im. Wszelkie wyłamywanie
się z tłumu posłusznych grozi wywiezieniem na taczce (i dalszymi konsekwencjami). Jej przesuwanie się po
ciemnych uliczkach budzi w stłamszonych strach i nakazuje zachować czujność, w
której zawiera się jedno, najważniejsze pytanie: czy tym razem ten mały pojazd zatrzyma się przed moim domem i niewidzialna
ręka wepchnie mnie do jego środka? Oczywiście nie obywa się bez akcji podziemnych,
które mają na celu zniszczenie tyranów i znienawidzonych strzałek – największego symbolu tej panującej w
mrocznych wnętrzach niewoli.
Książka Tarjeia Vesaasa w niezwykle prosty sposób
przedstawia obraz funkcjonowania domu ciemności i znakomicie ukazuje
to, co dzieje się we wnętrzu jednostki, która próbuje stawić opór i doprowadzić do upadku ciemiężców, a także we wnętrzu jednostki, która cały czas się miota i
nie potrafi zdecydować, czy skierować się ku kolaboracji, czy jednak stanąć po
stronie sprawiedliwości, bo przecież zdrada i współpraca z dyktatorem stanowi
kuszący sposób na zapewnienie sobie i swojej rodzinie życia na poziomie.
Zobrazowana przez autora walka z przemocą, walka dobra ze złem, jak podkreśla
tłumaczka Anna Marciniakówna, ma wymiar uniwersalny. Nawiązuje nie
tylko do okupacji niemieckiej, choć taka teza może nasunąć się sama, bo autor tworzył powieść właśnie w jej okresie. Zbudowana z prostych zdań książka, kapitalnie
wskazuje, w jaki sposób zaistniała sytuacja zniewolenia wpływa na
poszczególnych ludzi i ku jakim działaniom ich popycha. Ten jasny obraz przedstawia niezwykle skomplikowany proces szamotania się jednostki, która nagle znalazła
się w zupełnie niecodziennych warunkach i która w obliczu wiszącego nad nią
niebezpieczeństwa zostaje zmuszona do podjęcia niełatwych decyzji, a te często okazują się błędne, ale świadomość tego przychodzi za późno. Chęć
przetrwania i wyjścia z twarzą jest w stanie kompletnie zmienić dotychczasowy
sposób postępowania człowieka. To też wskazanie, że podstawą w owym poszukiwaniu
właściwej drogi zawsze pozostaje wolność wyboru. Od nas w dużej mierze zależy,
czy znajdziemy w sobie dość odwagi do walki z wrogiem, czy pozostaniemy bierni. Ale nawet stanięcie po słusznej stronie może nie przynieść oczekiwanych rezultatów.
Wydany w 1945 roku Dom w ciemności został przez wielu
krytyków okrzyknięty jedną z najważniejszych powieści XX wieku i jest
najbardziej cenionym dziełem Tarjeia Vesaasa - jednego z najlepszych pisarzy norweskich.
Dla mnie rewelacyjny.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz