czwartek, 10 kwietnia 2014

Jerzy Stypułkowski "Skandynawska wieża Babel. Studium udręki szwedzkiego urzędnika." Novae Res, Gdynia 2013

Opisać działanie urzędu na ponad 500 stronach to nie lada wyzwanie, ale z pewnością nie dla Jerzego Stypułkowskiego. Autor kreśli przed czytelnikiem wycinek z życia jednego ze szwedzkich urzędników - Józefa K. udręczonego wykonywaną przez siebie "zabiurkową" funkcją. Biurokratyczna machina, w której każdy pracownik za priorytet stawia sprostanie wymaganiom szefa, czyni podwładnych uległymi robotami, z uśmiechami na twarzach spełniającymi życzenia swego przełożonego, a pełniona misja staje się dla nich najważniejszym, o ile nie jedynym, celem życia. Najmniejszy biurowy kłopot urasta do rangi niebagatelnego dylematu, jak chociażby walające się po podłodze kable, zagrażające bezpieczeństwu pracowników, które to utrapienie jawi się niczym problem wagi państwowej; a wiecznym naradom, nowatorskim niezrealizowanym projektom, niewiele wnoszącym długim przemowom głównego dowodzącego nie ma końca, wszystko zaś służy podstawowemu celowi – umocnieniu władzy Runara. Jeden K. wyłamuje się z grupki harcerzyków maszerujących w pochodzie ku czci szefa i dostrzega absurd sytuacji, w których każdego dnia sam bierze udział. Główny bohater marzy o odpoczynku, chce pooglądać świat, lecz nie zza szyby, skryć się w nim przed dołującymi, nic niewnoszącymi, a wręcz niepotrzebnymi zajęciami.

Inflacja do dziesiątej potęgi – bezustanne powtarzanie, pusta frazeologia, ceremonia z pustym ołtarzem, mistyka dla ubogich. Wiedział, że to nigdy się nie skończy, że ta ceremonia przelewania z pustego w próżne będzie trwała wiecznie (s. 278).

Książka Stypułkowskiego to powieść „biurokratyczna” bez cienia biurokracji. Autor doskonale włada zasobem słów, które ułożone w całość, podszyte lekkim humorem, wciągają czytelnika tak bardzo, że chwilami trudno się oderwać, ale owa umiejętność plastycznych opisów ma też pewne minusy. Biurowy kierat nieco przeładowany zbyt wyszukanym słownictwem, w którym niekiedy zauważa się powtórzenia, może po pewnym czasie przytłaczać. Czytelnik zagnieżdża się w biurokratycznej machinie, której działające trybiki nigdy nie ustają, do tego stopnia, że swego rodzaju „odetchnięcie” stanowią akcje dziejące się poza biurem. Zdaje się, że analogiczne uczucie nadmiaru udziela się głównemu bohaterowi, mającemu dość gry na deskach biurowego teatru.
Chciałoby się usunąć niektóre opisy z końcowych szpalt książki, a tymczasem nic z tych rzeczy. Nie obstawałabym za tym, iż autor wprowadził powtórzenia celowo. Choć nie można mieć jednak pewności, że ich zadanie nie polega na głębszym zarysowaniu problemu, aż do granic absurdu, którego tu z pewnością nie brakuje.
Niemniej faktem jest, że dawno nie czytałam książki współczesnego polskiego autora/ki napisanej w tak dobrym stylu (pominąwszy pewne elementy). Na próżno szukałam w pamięci (chyba że o jakiejś zapomniałam). Wystarczyło przejrzeć kilka pierwszych stron Studium udręki szwedzkiego urzędnika, by stwierdzić, że Jerzy Stypułkowski od trzydziestu (o ile dobrze liczę) lat marnował się w szwedzkiej bibliotece, zamiast już dawno rzucić przekładanie innych książek i zająć się pisaniem własnych. Chociaż gdyby nie te „zmarnowane” lata, prawdopodobnie nie mielibyśmy możliwości dowiedzieć się, jak wygląda praca w szwedzkim urzędzie, ponieważ Skandynawska wieża Babel, to wynik obserwacji pisarza.  
 

W związku z powyższym wydaje mi się, że Szwedzi byliby bardzo zainteresowani powieścią Stypułkowskiego. Niczego przecież nie jest się bardziej ciekawym niż swojego obrazu w oczach innej osoby.   

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz