"Najbardziej tajemnicze morderstwa" Lionel i Patricia Fanthorpe

Najbardziej tajemnicze morderstwa to książka owiana mrokiem i tajemnicą. Zwłoki pływające w rzece, martwe ciało znalezione w łóżku czy w ciemnym lesie to tutaj żadna nowość; niezbitym pozostaje fakt, iż do większości przedstawionych przypadków doszło w wyniku popełnienia przestępstwa, a co ważniejsze, przestępstwa nigdy niewyjaśnionego lub nawet nieudowodnionego. Ciemne strony człowieczeństwa, które często wkradają się do ludzkiego życia, tutaj dają o sobie znać aż nazbyt mocno. Patricia i Lionel Fanthorpe nie próbują na siłę znaleźć wyjaśnień tajemniczych morderstw, ale opisują przeszłe wydarzenia, dodając do treści liczne ciekawostki, a niekiedy posuwając się do wysuwania całkiem prawdopodobnych hipotez, dzięki czemu kolejne rozdziały poświęcone danym postaciom, często takim, o których słyszy się po raz pierwszy w życiu, czyta się niczym świetny kryminał, lecz w odróżnieniu od tego rodzaju literatury kryminał prawdziwy. Najważniejsze w każdej opowiedzianej historii jest oczywiście miejsce zbrodni, historia życia denata, okoliczności jego śmierci, domniemani winowajcy oraz narzędzie zbrodni. Nic nie jest jasne, konkrety mieszają się ze sobą i w wielu wypadkach nie wyklucza się przynajmniej dwóch rozwiązań, z których prawdziwe może być oczywiście tylko jedno… lub żadne.

W czasach kiedy możliwości funkcjonariuszy do spraw przestępczych były mocno ograniczone, a najważniejszy dowód popełnionej zbrodni stanowiły co najwyżej słowa świadków, których nie zawsze udawało się znaleźć, wytropienie sprawcy przestępstwa musiało graniczyć z cudem; i nie pojawiał się żaden  Sherlock Holmes, by swoim wszystkowiedzącym nosem oraz ponadprzeciętnym umysłem naprowadzić mężczyzn w niebieskich mundurach na prawidłowy trop. A dziś mamy kamery, możliwość pobieranie odcisków palców, pełne policyjne wyposażenie, najbardziej wyspecjalizowanych fachowców do spraw przestępczych, równie, albo może nawet lepiej, wyspecjalizowane psy i codzienne informacje typu: Znaleziono włamywacza, Wykryto grupę przestępczą prowadzącą biznes narkotykowy, Złapano na gorącym uczynku złodzieja rowerów [albo:] Dotąd nie udało się odnaleźć sprawcy napadu, który br. włamał się do warzywniaka… połamał drzewka w parku, przewrócił słup uliczny, sprzedawał marihuanę, pobił nauczycielkę, wybił 32 szyby w 32-piętrowym budynku… Dalsza wyliczanka jest zbędna, znalazłyby się gorsze rzeczy, o których usłyszymy natychmiast po włączeniu odpowiedniego programu telewizyjnego. Jest się czym chwalić, możliwości wydziału przestępstw wzrosły co najmniej 10-krotnie, możliwości samych przestępców wzrosły być może 100-krotnie. To już sukces idealnie nadający się do Księgi rekordów Guinnesa. Mało prawdopodobne, by Patricia i Lionel Fanthorpe pomieścili te nieco bardziej nagłaśniane akcenty przestępczego świata na 294. stronach swojej książki (nawet gdyby zająć miejsca puste i te przeznaczone na fotografie i nawet gdyby zmniejszyć czcionkę do 1 punktu). Przybyło lat, przybyło wad, przybyło książek dokumentujących ciemne sprawki naszej ludzkiej natury.

Niestety nie dowiedziałam się (na co liczyłam), czy Napoleon został rzeczywiście otruty. Do połowy rozdziału poświęconego bohaterowi byłam przekonana, że to prawie na pewno arszenik przeniósł cesarza Francuzów na drugi świat, po czym, z końcowego fragmentu, dowiedziałam się, iż Napoleona prawie na pewno zastrzelono. Prawie na pewno mówi bardzo dużo, czyli właściwie nic, ale co nam na to poradzi przeładowana sekretami historia? Prawie na pewno nic.

Ta niedziela jest jak film

Ta niedziela jest jak film, tani, klasy B. Przepraszam, że nie wstawiłam cudzysłowu, ale ta niedziela jest jak film, do tego tani. Niestety nie wiem, czy tani dlatego, że producent wydał na niego niewiele pieniędzy, czy też dlatego, że bilety na ów film cenowo nie dorównują pozostałym. Tak więc ta kwestia pozostaje dla mnie nierozstrzygnięta, choć nie ulega wątpliwości, że ta niedziela może być jak marny, nudny, okropny, pozbawiony jakiegokolwiek sensu film, przez małe F. Dlaczego? Powodów znalazłaby się nieskończona ilość, a może nie znalazłby się ani jeden, a mimo to i tak można by powtórzyć za Cugowskim (zapomniałam imienia) pierwsze słowa piosenki, mimo że wszyscy święci balują.

A tu znów niedziela i przypomina mi się inny film, klasy A, z Gwyneth Paltrow (hmm, nie wiem, jak wyrazy napisane w taki sposób, można przeczytać w zupełnie inny, a nawet należy) w roli głównej, tzn. w roli Sylvii Plath. I przypomina mi się scena, w której Sylvia zamyka wszystkie drzwi, w szczeliny wciska jakieś szmatki, wyobrażam sobie jak odkręca gaz, wsadza głowę do piekarnika; i myślę, że dla niej ta niedziela, a może ten poniedziałek, wtorek czy inny dzień tygodnia, a może tydzień, miesiąc, rok, też były jak tani film, pewnie nawet nie klasy B, ale klasy Z; taki, który do niczego już nie pasuje, taki, w którym nie ma się ochoty odsłaniać okien i patrzeć w to okropne rażące słońce, nie ma się ochoty mówić „Dzień dobry” i „Do widzenia”, a niechby nawet sąsiedzi zaczęli uważać cię za wariata, nie ma się nawet ochoty myśleć, bo jeśli tak, to już chyba tylko o tym głupim piekarniku, a właściwie dlaczego o piekarniku, dlaczego nie o tym, że piekarnik to złe wyjście? Może istnieje inne, lepsze, też pozwalające nie myśleć w nadmiarze. Tabletki, porażenie prądem, skok z okna, a może pozbyć się resztek zatrutej myślami krwi? Dlaczego nie? Skoro szaleć to na całego. Znów ironia. Tak, wiem. Jeśli szaleć to z gracją, prawda – być może pomyślała Sylvia (co jest mało prawdopodobne) i postawiła na swoim, a właściwie nie postawiła na swoim, bo przecież nawet jeśli ten film był aż taki kiepski, to kiedyś musiał się skończyć. Dlaczego nie dziś? Dlaczego właściwie nie dziś? To coś podobnego do decyzji o rzuceniu palenia. Od jutra rzucam… od poniedziałku, od nowego roku, jeszcze nie wiem od którego roku, ale od nowego, każdy jest nowy, to co za różnica? Na coś trzeba umrzeć – słyszę to zdanie coraz częściej, ludzie powtarzają je tak, jakby nie potrafili wymyślić własnego, nie wiem, w czym ono jest takie dobre. Na coś trzeba umrzeć?! Co to, kurczę, znaczy? A może wcale nie trzeba umrzeć, może WCALE nie trzeba umrzeć, i dlaczego właśnie z powodu papierosów na przykład. Znów widzę Sylvię i myślę, że rok po swoim samobójstwie, w przypadku gdyby się jej owo samobójstwo nie udało, doszłaby do wniosku, że piekarnik to był zły wybór, że to w ogóle nie był żaden wybór, że to była tylko długa chwila wykańczająca zanadto mocno, aż przebrała się miarka (u Sylvii to nie pierwsza przebrana miarka). Tyle.

Dagna Kurdwanowska w swojej książce Biblioteka samobójców artykuł poświęcony Sylvii Plath zatytułowała Umieranie jest sztuką – cytatem zaczerpniętym z wiersza Lady Łazarz. Sęk w tym, że jeśli mowa o samobójstwie, to nie umieranie jest sztuką, tylko życie, choć może nie dla każdego.  Umieranie jest zanadto proste, wybierasz sposób i już cię nie ma, to łatwe, to tak łatwe, jak posmarowanie bułki na śniadanie. I jeśli człowiek o słabej psychice istotnie ma już dość, to być może nawet nie czuje strachu, chce tylko zniknąć, zapaść się, uwolnić; byle to wszystko się skończyło. „Nie mam po co żyć!! Więc dlaczego nie?!” Na tyle go stać, ponieważ bardziej niż śmierci boi się życia, TAKIEGO życia. Głupia teza? Nie zaprzeczam.
A co z Sylvią? Gdyby żyła, być może napisałaby bestseller, być może nikt nigdy nie poznałby historii pisarki lub, być może, śmierć zastukałaby do jej okna dopiero, gdy Sylvia Plath dobiegałaby 99. lat, a przedtem z uśmiechem na ustach wspominałaby swoją wielką miłość, chociaż niewykluczone, że nie tylko przez nią postanowiła pozbawić się życia.

A ta niedziela wciąż jeszcze jest jak film, bardzo tani. Chciałabym napisać, że jak bardzo drogi film, problem w tym, że w bardzo drogich filmach zakończenia są zazwyczaj dramatyczne. Tymczasem tutaj brak dramatu, trzeba uśmiechać się do gości, odpowiadać grzecznie na pytania i wymyślać swoje własne, trzeba zjeść niedzielny obiad, następnie posprzątać po tym obiedzie, nawet jeśli ma się wszystkiego powyżej uszu (były taka sceny w Sylvii), obejrzeć telewizję, w której nie znajdzie się nic interesującego (programy klasy Z), więc lepiej w ogóle nie wciskać przycisku PLAY… i wreszcie można robić to, na co ma się ochotę. Na przykład nawypisywać bzdur i wstawić je do/ za ekran monitora, żeby zobaczyć jak wyglądają za szybą, a potem wyłączyć komputer, ponieważ siedzenie przed nim to też nic ciekawego, a potem… potem trzeba się zastanowić co potem, kiedy zacznie się kolejne potem.

A jeśli mowa o książce Dagny Kurdwanowskiej, postawiłabym jej ocenę bdb. Świetna.

PS: Nieco nudny mój tekst, nieco tandetne powyższe wyrazy, ale skoro to film klasy B… , „scenarzysta forsę wziął, potem zaczął pić”. Hmm… chyba skończyła mi się czysta. Tak, gdybym zabrała się za inny gatunek, niewykluczone, że wyszłoby lepiej.

(Niestety, nawet z kranu, to dziś nie do końca czysta). 

„Pozwól, że Ci opowiem….” Jorge Bucay

Jak informuje Jorge Bucay, istnieją trzy rodzaje psychoterapii: pierwsza skupia się na przeszłości – pozwala pacjentowi zrozumieć przyczynę gnębiących go zaburzeń; druga na głównym miejscu stawia przyszłość, a jej celem jest poprawienie warunków życia pacjenta; natomiast trzecia dotyczy teraźniejszości, dzięki niej chory ma szansę na pogodzenie się z nurtującym go problemem. Ideałem byłoby połączenie ze sobą wszystkich trzech metod, ponieważ każda z nich jest cząstkowa, każda posiada braki.

Można to zobrazować za pomocą prostego przykładu:

Ania nie ma dwóch zębów u góry, co jest dla niej istną katastrofą.

1. Psychiatra numer 1 zapewne podda Anię hipnozie, nakaże jej przywołać w pamięci wszystkie negatywne wspomnienia, po czym pacjentka przypomni sobie pewną bolesną niedzielę, kiedy to, mając lat 10, spadła ze schodów i… po zębach. „Okej – myśli Ania – wiem, czemu nie mam zębów, tylko co mi z tego?”

2. Psychiatra numer 2, z uśmiechem na ustach, zaleci Ani wstawienie sobie dwóch pięknych jedynek zastępczych. Problem w tym, że Ania, jako osoba nietolerująca jakichkolwiek zmian zachodzących w jej życiu, nie zaakceptuje również dwóch białych ząbków przyczyniających się do bólu dziąseł; i rach-ciach wyrzuci je do śmietnika (to opcja pesymistyczna).

3. Psychiatra numer 3, za pomocą psychiatrycznego młoteczka, wbije Ani do głowy pamiętną formułkę. „Aniu powtarzaj za mną: MAM DWA BRAKI W UZĘBIENIU, MAM DWA BRAKI W UZĘBIENIU, MAMDWABRAKIWUZĘBIENIU…” – Ania powtórzy, uśmiechając się, żeby dodać sobie otuchy, a psychiatra, widząc jej uśmiech, pomyśli: „Ale, kurczę, ma braki w uzębieniu! O rany! Dobrze, że mnie to nie spotkało, ale jak już się z tym pogodzi, to będzie okej, nawet jeśli inni będą na nią patrzeć nieco podejrzliwie, w końcu te dwa braki to nie powód do dumy”. Po czym głośno powie: „Bardzo dobrze Aniu, a teraz powtarzaj za mną dalej: MAM DWA BRAKI W UZĘBIENIU, ALE JAKIE TO MA ZNACZENIE, MAM TYLKO DWA BRAKI, INNI MAJĄ INNE BRAKI. Sama Aniu rozumiesz, ty jeszcze nie wiesz, kochana, jakie ludzie mają braki w uzębieniu, jakie problemy. Tarczyca, złamana ręka, niski wzrost, piegi, pryszcze, przechlapane życie, brak pracy, brak ambicji, brak kasy, brak wszystkiego, no na chleb im nie starcza, na fajki nawet, że nie wspomnę o chusteczkach do nosa, niedociśnienie, rak, udar, rany! czy ty Aniu wiesz, co to jest borelioza? Albo zobacz, nadwaga, niedowaga, ciśnienie, nadciśnienie, niedociśnienie, bóle serca, migrena, skoki i spadki tego ciśnienia, kawy pić nie mogą, no!!! Czy ty to sobie wyobrażasz, życie bez kawy??” Ania przytaknie, po czym jakby obudzona z odrętwienia, zamknie otwarte ze zdumienia usta i powie: „Nie, nie wyobrażam sobie. MAM DWA BRAKI W UZĘBIENIU”.

Tak, metodę trzecią zaprezentowałam najbardziej niefachowo. Jednym zdaniem - facet wziął Anię na litość: tyle problemów, pomyśl o innych! A Ania rzecz jasna pomyślała - z lekką przesadą, i machnęła ręką na swoje dwa braki. Właściwie, postąpiła słusznie… Mniej, więcej.

Nieco bardziej przystępnie wszystkie trzy typy psychoterapii zobrazował autor książki za pomocą historyjki znajdującej się na stronie 54., której tu nie przytoczę, ponieważ niektórzy internauci (tzn. ci, którzy właśnie spożywają posiłek) mogliby stracić apetyt. Tak.

W każdym razie Jorge Bucay wybrał trzecią metodę psychoterapeutyczną i zaaplikował ją swojemu pacjentowi Démianowi, dodając do zawartych w książce rozmów, relacji lekarz-pacjent, szereg ciekawych historyjek, które określiłabym mianem łamigłówek – świetnych łamigłówek, może bardziej dydaktycznych niż psychoterapeutycznych. I albo się je zrozumie, albo nie. Mała dawka owych historyjek byłaby doskonałą lekturą obowiązkową dla uczniów podstawówki, i nie tylko, ponieważ zawarte w książce opowiadania uczą logicznego myślenia, mądrości, moralności, uczciwości, dobroci, tego wszystkiego, co większość z nas już dawno wymazała z pamięci, jeśli kiedykolwiek coś takiego w niej istniało. 

A wracając do historyjek, nie mogę nie przytoczyć jednej z nich, zaczynającej się na stronie 71:

Jakiś mężczyzna dzwoni do lekarza rodzinnego.

- Ricardo, to ja, Julián.

- A, cześć! Co powiesz Julián?

- Dzwonię, bo martwię się o Marię.

- A co się z nią dzieje?

- Traci słuch.

- Jak to: traci słuch?

- Tak, naprawdę. Chciałbym, abyś przyszedł ją zbadać.

- Wiesz, głuchota generalnie nie jest sprawą nagłą ani o ostrym przebiegu, przyjdźcie więc w poniedziałek, to ją zbadam.

- Mamy czekać aż do poniedziałku?

- Skąd wiesz, że twoja żona nie słyszy?

- Ponieważ… kiedy ją wołam, nie odpowiada.

- Słuchaj, to pewnie nic groźnego. Może to być zwykły korek. Zróbmy coś takiego: spróbujemy ustalić stopień głuchoty Marii. Gdzie teraz jesteś?

- W sypialni.

- A ona?

- W kuchni.

- W porządku. Zawołaj ją teraz.

- Maaariaaaaa…! Nie, nie słyszy mnie.

- Dobrze, teraz podejdź do drzwi sypialni i krzyknij w stronę korytarza.

- Maaariaaaaa…! Zero reakcji.

- Poczekaj, nie zniechęcaj się. Weź telefon bezprzewodowy i idąc korytarzem, zbliżaj się do niej, wołając ją, a zobaczymy kiedy cię usłyszy.

-  Maaariaaaaa…! Maaariaaaaa…! Maaariaaaaa…! Absolutnie nic. Stoję w drzwiach kuchni i widzę ją. Stoi plecami do mnie, zmywa naczynia i nic nie słyszy. Maaariaaaaa…! Nic a nic.

- Podejdź bliżej.

Mężczyzna wchodzi do kuchni, zbliża się do Marii, kładzie jej rękę na ramieniu i krzyczy prosto do ucha:

- Maariaaaaa…!

Wściekła żona odwraca się do męża i mówi:

- Czego chcesz? Czego chcesz, czego chcesz, czego chceeeeesz?! Zawołałeś mnie chyba z dziesięć razy i dziesięć razy zapytałam cię: „Czego chcesz?” Jesteś coraz bardziej głuchy, nie wiem, czemu nie idziesz do lekarza…

Nie jestem pewna, czy nie pomyliłam liczby literek w wyrazie „Maaariaaaaaa”, ale summa summarum dlaczego właściwie Maria nie poinformowała wcześniej swojego męża, że powinien odwiedzić Ricarda? Zresztą… w dzisiejszych zabieganych czasach, nie ma się czemu dziwić.

Gdyby ktoś przypadkiem potrzebował adresu do dobrego psychoterapeuty, polecam Jorge Bucay'a. Chociaż z tym może być mały kłopot. Nie wiadomo, czy Bucay zna polski. Ale! Żaden problem! Skoro osoba słabosłysząca, słuchając drugiej osoby przez telefon, ani razu nie wypowiedziała słowa: „Proszę?”, „Słucham” lub „Co?”, to jaka trudność w porozumieniu się dwóch osób dobrze słyszących?

(Chociaż z pewnością nieco więcej do powiedzenia na ten temat miałby specjalista od otologii).